Alternatywy dla prohibicji

Dr Frederick Polak, psychiatra, Amsterdam
(Abstrakt)

Wstęp

System globalnej prohibicji narkotykowej traci wiarygodność. Główną tego przyczyną jest fakt, że nielegalna produkcja, handel i spożycie narkotyków wzrasta zamiast się zmniejszać. Wojna z narkotykami nie może zostać wygrana. Jest to samoutrwalające się przedsięwzięcie powodujące olbrzymie szkody na skalę globalną. Opinia ta z pewnością nie jest obca wysokiego szczebla urzędnikom rządowym w wielu krajach, jednak, mówiąc wprost, politycy nie mają odwagi zaprzestać wspierania prohibicji, ponieważ nie potrafiliby zareagować na oskarżenia o "pobłażanie narkotykom".

W zależności od tego jak szybko racjonalne podejście do polityki narkotykowej i sprzeciw wobec Wojny z Narkotykami będą się rozprzestrzeniać doprowadzi to albo do gruntownych renegocjacji i zmian w międzynarodowych konwencjach dotyczących narkotyków, na których oparte jest prawo większości krajów, albo takiej erozji tych konwencji, że po prostu stracą one związek z rzeczywistością. Dlatego powinniśmy być przygotowani do wprowadzenia prawnych regulacji dla narkotyków, które przestaną być zakazane.

Jeżeli chcemy nakreślić zasady prawnych regulacji rynku narkotyków powinniśmy najpierw jasno sformułować to, co chcemy tymi regulacjami osiągnąć i realistycznie ocenić zarówno prawdopodobne, jak i nieprawdopodobne, pozytywne i negatywne konsekwencje.

1. DOSTĘPNOŚĆ Z PRZEPISU LEKARZA

Cel: każdy poważnie uzależniony użytkownik narkotyków powinien mieć możliwość otrzymywania narkotyku pod kontrolą lekarską.

Metoda: instytucje ochrony zdrowia i centra leczenia uzależnień wezmą pełną odpowiedzialność za przepisywanie uzależnionym środków, których ci będą potrzebować, dostarczając jednocześnie opieki medycznej, wsparcia psychologicznego oraz, na życzenie, przeprowadzając leczenie uzależnienia. Inne formy używania narkotyków (używanie rekreacyjne i eksperymentalne, umiarkowane uzależnienie, kontrolowane przyjmowanie dużych ilości narkotyków) nie stanowią podstawy do podania lub przepisania zakazanych środków.

Za: grupa najbardziej problematycznych użytkowników narkotyków miałaby dostęp do dobrej jakości środków, opieki medycznej i wsparcia socjalnego.

Przeciw: Musiałby zostać stworzony kosztowny system zaopatrzenia przynajmniej w opiaty, kokainę i amfetaminy, wraz ze skomplikowanymi zabezpieczeniami zapobiegającymi wyciekowi narkotyków do większej grupy wykluczonych użytkowników, dla których ten system nie stanowi rozwiązania. Posiadanie narkotyków poza programem medycznym pozostałoby przestępstwem i nielegalny rynek nadal by istniał.

2. KONTROLOWANA DOSTĘPNOŚĆ DLA DOROSŁYCH

Cel: osobista odpowiedzialność użytkowników plus prawna odpowiedzialność producentów i dystrybutorów.

Metoda: system podobny do istniejących rozwiązań dla alkoholu i papierosów zostałby zastosowany do dystrybucji szerokiej gamy substancji psychoaktywnych. Dopuszczalne byłoby zastosowanie odmiennych regulacji dla różnych grup substancji. Wykluczone byłoby reklamowanie narkotyków oraz stosowanie rabatów przy zakupie dużych ich ilości.

Za: szeroki zakres możliwości ustalenia odpowiednich regulacji.

Przeciw: system ten rodzi poważne obawy nawet wśród rozsądnych, dobrze poinformowanych ludzi. Nawet jeśli, od samego początku, system ten funkcjonowałby lepiej niż oczekiwano, każdy negatywny przypadek, których kilku bylibyśmy niewątpliwie świadkami, doprowadziłby do sensacyjnych kampanii w mediach, co znacznie utrudniałoby utrzymanie wsparcia politycznego.

3. WYDZIELANIE POŁĄCZONE Z PRZEPISYWANIEM PRZEZ LEKARZY

Cel: Każda dorosła osoba, która zechce użyć narkotyku musi mieć możliwość zrobienia tego, z dużymi jednak ograniczeniami. Ludzie, którzy chcieliby używać narkotyków częściej lub w większych dawkach niż pozwalałaby na to norma musieliby uzyskać receptę od odpowiedniej instytucji medycznej.

Metoda: Sprzedaż detaliczna każdej dorosłej osobie (próg wieku raczej taki sam jak dla alkoholu czy papierosów), która chciałaby kupić jedną, bądź wiele substancji w ramach dziennej lub tygodniowej dawki. Możliwe byłoby ustalenie osobnych norm dla różnych substancji, bądź grup substancji. Większe lub częstsze dawki musiałyby być wydawane pod kontrolą instytucji medycznych lub centrów profilaktyki uzależnień. W tym celu, medyczny system wydawania recept musiałby być bardziej elastyczny i zorientowany na potrzeby pacjenta (klienta) niż obecne instytucje leczenia uzależnień. Postawa personelu musiałaby być bardziej zbliżona do tej w sklepach z tytoniem i alkoholem.

Za: Użytkownicy narkotyków nie musieliby już podejmować czynności przestępczych aby pozyskać interesujące ich substancje. Byliby oni stymulowani do nauki kontroli swego zażywania samodzielnie oraz przez formalne i nieformalne normy społeczne. "Medykalizacja" może zostać zredukowana do optymalnego poziomu, podczas gdy pokusa nielegalnego handlu byłaby mocno ograniczona. Konieczność uzyskania recepty funkcjonowałaby jako ochrona przed nieodpowiedzialnym używaniem narkotyków.

Przeciw: Potrzebny byłby system ewidencji osób używających i spożycia narkotyków, służący zarówno unikaniu oszustw, jak i dostarczaniu aktualnych danych statystycznych i naukowych. Potrzebne byłyby one do zapewnienia władzom ścisłych informacji na temat trendów i charakterystyki spożycia, aby mogły one odpowiednio dostosować normy prawne. Efektywność działania systemu ewidencji zależałaby od tego, czy użytkownicy chcieliby rejestrować się jako zażywający, bądź uzależnieni od narkotyków i, w związku z tym, od zaufania użytkowników do ochrony ich prywatności w systemie ewidencji.

Ograniczenia propozycji rozwoju polityki narkotykowej

Trzeba przyznać, że przemiany społeczne zazwyczaj nie dokonują się w sposób systematyczny, zaplanowany. (Prohibicja narkotykowa jest trwałą pamiątką ogromu nieplanowanych konsekwencji polityki społecznej, niestety.) Oznacza to, że w odniesieniu do każdego projektu zniesienia prohibicji i ustalenia innego porządku prawnego należy być przygotowanym na nieoczekiwane negatywne jego skutki, które narzucą konieczność zmian o, być może, bardzo dużej skali. Przeciwnicy legalizacji z pewnością będą wykorzystywać najmniejsze potknięcia aby domagać się natychmiastowego przywrócenia prohibicji. Bez przejrzystości w kwestii fundamentalnych celów i założeń proponowanych regulacji, trudno będzie dostosować się do tego typu okoliczności nie tracąc celu z pola widzenia.

Rola Organizacji Narodów Zjednoczonych

Komisja Środków Odurzających (Commision on Narcotic Drugs - CND), organ ONZ ustalający politykę narkotykową zbierze się wiosną 2003 aby omówić dotychczasowe rezultaty Specjalnej Sesji Zgromadzenia Narodów Zjednoczonych z 1998 roku, kiedy to odrzucono propozycję zmiany polityki narkotykowej i bez wahania uchwalono Plan Dziesięcioletni, który, mówiąc krótko, nic nowego nie wnosi. Podczas ostatniego spotkania CND okazało się, że Stany Zjednoczone, Szwecja oraz kilka krajów rozwijających się zdecydowały się wprowadzić jeszcze ściślejsze zakazy, szczególnie dotyczące konopi. Jest to zupełnie sprzeczne z nastrojami w Unii Europejskiej, Kanadzie, Australii, Nowej Zelandii oraz krajach Ameryki Południowej.

Ważnym celem byłoby więc nakłonienie krajów sprzyjających do wspólnego przygotowania projektu na posiedzenie CND w roku 2003. Projekt ten można by ograniczyć do dwóch podstawowych celów:

1. Należy poddać gruntownej ocenie rezultaty polityki narkotykowej Narodów Zjednoczonych i uchylić postanowienia "szczytu narkotykowego" z 1998 roku.

2. Zaproponować zamiany globalnej prohibicji narkotykowej na system, w którym każdy kraj ustala własną politykę narkotykową we współpracy z podobnie nastawionymi do problemu państwami.